Örnek Kitap Okuma Rehberi - 9

HİKAYE MAKİNESİ

Yazan: Tom McLaughlin

Yayınevi: Tübitak Popüler Bilim Kitapları

Hedef Sesbirim: /K/

Hedef sesbirim ile başlayan sözcükler çocuğa okunur. (Kar, kurbağa ve kömür kelimelerinin başlangıç seslerine vurgu yapılır).

OKUMA ÖNCESİNDE:

✓      Kitap okunacak ortamda çocuğun dikkatinin dağılmasına neden olacak çevresel uyaranların bulunmamasına, tuvalet ve su gibi ihtiyaçlarının giderilmiş olmasına özen gösterilir.

✓      Çocuğun, kitabın resimlerini rahatlıkla görebileceği şekilde annenin kucağında ya da yanında bir oturma düzeni sağlanır. Çocuk isterse annenin karşısına da oturabilir.

✓      Annenin çocuğa hikâyeyi dinleme ve konuşmaya istekli bir ortam yaratıp yaratmadığına dikkat edilir.

✓      Anne çocukla beraber kitabın önce ön kapağı daha sonra arka kapağını inceler. Kitabın kapağındaki resimlemeler ve karakterler hakkında konuşmasına fırsat verir. Annenin çocuğa kitabın konusu, karakterleri hakkında sorular sorması beklenir. Örnek sorular;

·        Resimde neler görüyorsun?

·        Kitabın kapağında neler çizilmiş?

·        Çizilenlerden hangilerini bilmediğini söyler misin?

·        Resim yapmayı sever misin?

·        En çok hangi rengi seversin ?

·        Hiç bu çocuk gibi resim yaptın mı?

·        Sence bu öyküde ne anlatılıyor olabilir?

✓      Kapak: “Aa bak bir sürü resimler çizilmiş. Neler çizilmiş bakalım mı beraber? Evet, bir tren, roket, uçurtma, fil, zürafa çizilmiş. Peki, bu çocuk ne yapıyor? Resimleri çizmiş. Nasıl çizmiş sence? Çocuğun önündekini daha önce gördün mü? Sen resim çizerken ne ile çiziyorsun? Resim çizerken ne kullanırız? Boya, kalem! Doğru ama burada çocuk boyamamış değil mi?

(Not: Anneye, soruların hepsini ilk seferde sorma zorunluluğunun olmadığı, her okumada farklı sorular sorulabileceği, çocuğun dikkat ve ilgi süresini takip etmesi önerilir).

✓      Annenin kitabın adı, yazarları, çevireni ve yayınevini, parmak ile göstererek çocuğa okuması beklenir.

✓      Annenin çocuktan hikâye ile ilgili tahminlerini aldıktan sonra dikkatlice dinlemesini isteyip, çocuğun duyabileceği bir ses tonuyla okumaya başlaması istenir.

OKUMA SIRASINDA:

✓      Annenin, hikâye okuma aşamalarından hikâyeyi başlatma sorusu ile okumaya başlaması beklenir. Kitabın ilk sayfasında çocuk gösterilerek “Çocuk burada ne yapıyor olabilir? Sorusu örnek verilebilir.

✓      Çocuğun verdiği cevapların anne tarafından değerlendirilmesi beklenir. Örneğin; çocuktan bir şey arıyor cevabı geldiyse “Evet bir şey arıyor” şeklinde geribildirimde bulunması, çocuğun cevabı doğru değilse yeni sözcükler öğrenebilmesi için başka destekleyici bilgiler vermesi beklenir.

✓      Tüm süreçte anneden, çocuğa konuşması ve kendini yeterince ifade edebilmesi için zaman tanıması, sabırlı, hoşgörülü olması ve cesaret verici olması beklenir.

✓      Genişletme aşamasında çocuktan gelen cevapların genişletilerek geribildirimde bulunması beklenir. Örneğin; çocuktan, bir şey arıyor cevabı geldiyse kullandığı ifadelerin genişletilerek “Evet çocuk bodrumda bir eşya arıyor olabilir.” ifadesine benzer bir ifade kullanması beklenir.

✓      Hikâyeyi okuma sürecinde hikâye başlatma tekniklerinden 5N 1K sorularını sorması, çocuğu desteklemesi ve cesaretlendirmesi beklenir. Örnek sorular;

·        Kim makineyi buldu?

·        Kerem makine bozulunca nasıl devam etti?

·        Makineyi nerede bulmuştu?

·        Makinede neden çalışamaz hale gelmişti?

·        Kerem harflere bakarken ne görmüştü?

·        Kerem ne zaman resmi yapanın kendisi olduğunu buldu?

✓      Anneden hikâyeyi başlatma ve sürdürme tekniklerinden tamamlama ile ilgili örneklere ver vermesi beklenir. Örneğin; “Sonra Kerem harflere bakarken bir şey gördü: …(bir resim!)…” cümlesini çocuğun kitaba uygun tamamlaması istenir.

✓      Annenin okuma sürecinde çocuğu açık uçlu sorular ile desteklenmesi beklenir. Örneğin; kitabın bol resimli ve dikkat çekici bir sayfasında “Burada neler görüyorsun?” şeklinde açık uçlu bir soru yöneltip, çocuktan gördüklerini anlatmasını istemesi beklenir.

✓      Çocuğa yeni bir kelime öğretme sürecinde kelime ile ilgili sorulara yer vermesi, sözcüklerin anlamlarının resimler ve materyaller ile desteklenmesi anneden istenir. Örneğin; yeni öğretilecek kelime olan makine kelimedi ile ilgili konuşup, kelimeleri hecelemesi “e” sesine vurgu yapması ve ardından da çocuğa “haydi beraber heceleyelim” yönlendirmesi yaparak çocuğun tekrarlamasını sağlaması istenir.  Yeni öğretilecek kelime resim kelimesi ise çocuğun kendisinin resim çizdiğini fark ettiği sayfa gösterilerek ve kitaptaki resimle somutlaştırılarak anlatması istenir. Ardından makine ve resim kelimeleri ile ilgili sorular sorması beklenir.

Örnek sorular;

·        Resim nasıl yapılır biliyor musun?

·        Daha önce resim yaptın mı?

·        Hiç resim yapan bir makine gördün mü?

·        Hikaye makinesi nasıl bir eşya bana tarif eder misin? şeklinde olabilir.

✓      Anneden, etkileşimli kitap okuma aşamalarından tekrarlatma aşamasına uygun sorular sorması istenir. Örneğin; “Bir önceki sayfada resimde neler görmüştük? Çocuklar kardan adamın burnuna ne takıyordu?” şeklinde hatırlatma soruları olabilir.

✓      Anneden çocuğun kendi yaşamı ile ilişkilendirebileceği sorular sorması istenir. Örneğin; “Sen karda nasıl vakit geçirmek isterdin? Arkadaşlarınla mı vakit geçirmek isterdin?” şeklinde sorular sorması beklenir.

OKUMA SONRASI

✓      Annenin okuna hikâyeyi çocuğa özet olarak anlattırması beklenir.

✓      Annenin hikâyenin okunmasının ardından çocuğa bazı sorular sorması beklenir. Örnek sorular;

·       Bu okuduğumuz kitabın adı neydi?

·       Harfler neden birbirine karışıyordu?

·       Kitaptaki görsellerdeki kelimeler neye benzer?

·       Kelimeler ile neler yapılabilir?

·       Hikâye makinesi neler yapabilir?

·       Kerem hikâye makinesini nerden buluyor? Şeklinde olabilir.

1.     Sayfa: “Keremle tanışın.Kerem br şeyler bulmayı çok seven bir çocuktu.” “Aa, Kerem’i görüyor musun, sence ne bulmuş olabilir? Şaşkın mı sence korkmuş olabilir mi?”

2.     Sayfa: “Ve günün birinde bir makine buldu.” Makinenin olduğu kutudan neler çıktığını görüyor musun? Aa, kutunun yanında hangi hayvan var? O kadar eşyanın içinden makineyi bulunca Kerem ne kadar da şaşırmış değil mi? Bu makine ne işe yarıyor olabilir. Nasıl çalışıyordur sence?

3.     Sayfa: ‘‘Bu makinenin açma-kapama düğmesi yoktu. Yanıp sönen bir ışığı ya da sesi de yoktu.” Bak Kerem de bulamamış hala ne olduğunu.

4.     Sayfa: “Kerem şaşırmıştı. Acaba bu makine ne işe yarıyor. Tak! Tak!” Bak şurada uzattığı bir sopa var. Sopanın ucundaki el ile dokunuyor ve çıkan sese bak tekrar Tak! Tak!” Sence neler oluyor, üstüne dokununca sesler çıktı. Ne sesi olabilir?

5.     Sayfa: “‘Sonra makine birdenbire çalışıverdi."Aa bak Kerem makinenin üstüne oturmuş. Makinedeki kâğıdı gördün mü? Üstünde bir şeyler var gibi ne olabilir sence?”

6.     Sayfa: “Makine harfler çıkarıyordu. Harfler de kelimeleri oluşturuyordu. Belki de bu bir hikaye makinesiydi.” Bak havadaki kelimeleri görüyor musun? Aa, çok karışık gibi ve her tozlanmış galiba Kerem ne yapıyor?

7.     Sayfa: “Ancak Kerem’in harflerle arası pek iyi değildi.” Harflerle arası neden iyi değil acaba?

8.     Sayfa: “Yeni bir kar topunu yerde yuvarlayıp diğerinin tepesine koyduğunuzda bir kardan adam yapmış olursunuz. Gözlerini yapmak için kömür parçaları, burnunu yapmak için havuç kullanabilirsiniz. Son kardan adam yapışımızı hatırlıyor musun? Gözleri için farklı bir şey kullanmıştık, ne olduğunu hatırlıyor musun? Aa bak, çocuklardan bir tanesi atkısını kardan adama veriyor, sence hangi şapka yakışır kardan adama?

9.     Sayfa: “Elinden geleni yapıyordu ama sürekli harfler birbirine karışıyordu.”

10.  Sayfa: SADECE RESİM. Aa bak Kerem’n elinde bir büyüteç var sanırım harflerdeki yanlışlara bakıyor. 

11.  Sayfa: “Sonra Kerem harflere bakarken bir şey gördü: bir resim.” (Burada çocuktan ne olduğunu tahmin etmesi istenebilir ve tamamlama sağlanabilir.) Buradaki resim nerede ben göremedim. AA bak burada gülümseyen bir şey var. Sanki harflerin arasına saklanmış gibi gördün mü?

12.  Sayfa: “Böylece Kerem resim yapmaya başladı…” Ne kadar çok resim yapmış değil mi? Bak sence neler çizmiş olabilir?

13.  Sayfa: Ve bu o kadar hoşuna gitti ki durmadan resim yaptı.” Aa bir roket var, kocaman da bir gemi sen de gördün mü?

14.  Sayfa: ‘‘Büyük resimler, küçük resimler, kalabalık resimler ve sade resimler yaptı. Resimlerinin en güzel yanı ise hepsinin bir hikâye anlatıyor olmasıydı.” Aa bu sayfada Kerem kendisini çizmiş gibi. Hangisi kızgın bulabilir misin?”

15.  Sayfa: “Belki de bu makine gerçekten hikâye makinesiydi.” Sen ne düşünüyorsun. Hikâye makinesinden başka da bir şey olabilir mi?

16.  Sayfa: “Fakat çok geçmeden işler sarpa sardı.” Eyvah makineye ne oldu böyle. Bozulmuş mu? Neden bozulmuş olabilir sence?
  

17.  Sayfa: “Kerem makineyi o kadar çok kullanmıştı ki sonunda makine çalışamaz hale geldi.” Zavallı makine, Kerem de üzülmüş. Tamir olacak mı geri acaba?

18.  Sayfa: “Makine bozulmuştu! Yani artık ne resim ne de hikâye vardı. Kerem çok üzgündü.”
 

19.  Sayfa: SADECE RESİM. Makine bir de su içinde kaldı. Hiç tamir olmayacak gibi değil mi? Sen de mi üzüldün? Kerem ne yapacak olabilir sence?

20.  Sayfa – 21. Sayfa: “Ama sonra Kerem yeni bir şeyler buldu ve o anda çok önemli bir şey fark etti.” Hatırladın mı kitabın başında Kerem’in bir şeyler bulmayı çok sevdiğinden bahsedilmişti. Yine bir şeyler arıyor. Sence neler bulmuş olabilir. Bak ben bir tane boya gördüm yerde. Sen resimde neler görüyorsun.  

22. Sayfa-23. Sayfa: “Aslında tüm bu hikayeleri makine değil…” Aa makine değil mi? Kim yapıyor bu resimleri? Tahminin var mı? Bak resme resimdeki çocuk Kerem mi yoksa? Resimde neler var başka?

23. Sayfa-24. Sayfa: “…kendisiydi ve doğrusu bu işte pek fena sayılmazdı!” Bak aslında Kerem çizmiş demek bütün resimleri. Resimler de hikâyeyi oluşturmuş sanki. Hangi resimleri daha önce görmüştük, gösterebilir misin? Resim yapmak sence de eğlenceli mi? Beraber resim yapmamızı ister misin?

✓      Anneden çocuğa son olarak, “Hikâyeye başka bir isim verilse hikâyenin isminin ne olmasını isterdin?” sorusunu yöneltmesi istenir.

Etkileşimli Kitap Okuma Sürecindeki Aşamaları Değerlendirme Formu

(Aşağıdaki değerlendirme kriterlerini Evet ya da Hayır olarak işaretleyebilirsiniz)

Etkileşimli Kitap Okuma Sürecindeki Konuşmayı Başlatma ve Sürdürme Tekniklerini Değerlendirme Formu

Etkileşimli Kitap Okuma Değerlendirme Formu

Kitabın Adı: