Örnek Kitap Okuma Rehberi - 5

YER ALTINDA

Yazan: Anna Milbourne

Resimleyen: Serena Riglietti

Çeviri: Şeyma Bayrak Salantur

Yayınevi: TÜBİTAK POPÜLER BİLİM KİTAPLARI

Hedef Sesbirim: /R/

Hedef sesbirim geçen sözcükler çocuğa okunur. (Mağara, dertop, aşındırmak kelimelerindeki r seslerine vurgu yapılır).

OKUMA ÖNCESİNDE:

✓      Kitap okunacak ortamda çocuğun dikkatinin dağılmasına neden olacak çevresel uyaranların bulunmamasına, tuvalet ve su gibi ihtiyaçlarının giderilmiş olmasına özen gösterilir.

✓      Çocuğun, kitabın resimlerini rahatlıkla görebileceği şekilde annenin kucağında ya da yanında bir oturma düzeni sağlanır. Çocuk isterse annenin karşısına da oturabilir.

✓      Annenin çocuğa hikâyeyi dinleme ve konuşmaya istekli bir ortam yaratıp yaratmadığına dikkat edilir.

✓      Anne çocukla beraber kitabın önce ön kapağı daha sonra arka kapağını inceler. Kitabın kapağındaki resimlemeler ve karakterler hakkında konuşmasına fırsat verir. Annenin çocuğa kitabın konusu, karakterleri hakkında sorular sorması beklenir. Örnek sorular;

·        Resimde neler görüyorsun?

·        Kitabın kapağında hangi hayvanları görüyorsun ve inşalar neler yapıyor?

·        Bildiğin hayvanları söyler misin?

·        Hayvanları sever misin?

·        Çocuklar hangi oyunları oynuyorlar?

·        Yerin altından giden bu trene hiç bindin mi?

·        Hangi oyunlardan hoşlanırsın?

·        Sence bu öyküde ne anlatılıyor olabilir?

(Not: Anneye, soruların hepsini ilk seferde sorma zorunluluğunun olmadığı, her okumada farklı sorular sorulabileceği, çocuğun dikkat ve ilgi süresini takip etmesi önerilir).

✓      Annenin kitabın adı, yazarları, çevireni ve yayınevini, parmak ile göstererek çocuğa okuması beklenir.

✓      Annenin çocuktan hikâye ile ilgili tahminlerini aldıktan sonra dikkatlice dinlemesini isteyip, çocuğun duyabileceği bir ses tonuyla okumaya başlaması istenir.

OKUMA SIRASINDA:

✓      Annenin, hikâye okuma aşamalarından hikâyeyi başlatma sorusu ile okumaya başlaması beklenir. Kitabın ilk sayfasındaki kedi resmi gösterilerek “Bu nedir?” sorusunun sorulması buna örnek verilebilir.

✓      Çocuğun verdiği cevapların anne tarafından değerlendirilmesi beklenir. Örneğin; çocuktan toprak cevabı geldiyse “Evet bu bir toprak” şeklinde geribildirimde bulunması, çocuğun cevabı doğru değilse yeni sözcükler öğrenebilmesi için başka destekleyici bilgiler vermesi beklenir.

✓      Tüm süreçte anneden, çocuğa konuşması ve kendini yeterince ifade edebilmesi için zaman tanıması, sabırlı, hoşgörülü olması ve cesaret verici olması beklenir.

✓      Genişletme aşamasında çocuktan gelen cevapların genişletilerek geribildirimde bulunması beklenir. Örneğin; çocuktan toprak cevabı geldiyse kullandığı ifadelerin genişletilerek “Evet çocuklar toprağı kazıyor.” ifadesine benzer bir ifade kullanması beklenir.

✓      Hikâyeyi okuma sürecinde hikâye başlatma tekniklerinden 5N 1K sorularını sorması, çocuğu desteklemesi ve cesaretlendirmesi beklenir. Örnek sorular;

·        Toprağı kazan kimlerdi?

·        Çocuklar kazdıkça en son kendilerini nerede buldular?

·        En sıcak katmana ne zaman geldiler?

·        Neden toprağı kazmış olabilirler?

·        Köstebek nasıl ilerler?

·        Kayaların olduğu bölümde ne vardı

✓      Anneden hikâyeyi başlatma ve sürdürme tekniklerinden tamamlama ile ilgili örneklere ver vermesi beklenir. Örneğin; “Dünya devasa bir …(top)… gibidir.” cümlesini çocuğun kitaba uygun tamamlaması istenir.

✓      Annenin okuma sürecinde çocuğu açık uçlu sorular ile desteklenmesi beklenir. Örneğin; kitabın bol resimli ve dikkat çekici bir sayfasında “Burada neler görüyorsun?” şeklinde açık uçlu bir soru yöneltip, çocuktan gördüklerini anlatmasını istemesi beklenir.

✓      Çocuğa yeni bir kelime öğretme sürecinde kelime ile ilgili sorulara yer vermesi, sözcüklerin anlamlarının resimler ve materyaller ile desteklenmesi anneden istenir. Örneğin; yeni öğretilecek kelime olan mağara kelimesi ile ilgili konuşup, kelimeyi hecelemesi “r” sesine vurgu yapması ve ardından da çocuğa “haydi beraber heceleyelim” yönlendirmesi yaparak çocuğun tekrarlamasını sağlaması istenir. Yeni öğretilecek kelime istasyon kelimesi ise tünelden geçen trenin ve istasyonun göründüğü sayfa çocuğa gösterilerek resimle somutlaştırılarak anlatması istenir. Ardından mağara ve istasyon kelimesi ile ilgili sorular sorması beklenir.

✓       

Örnek sorular;

·        Tünellerden çıkan trenlerden nasıl ses çıkar biliyor musun?

·        Daha önce yer altındaki trene binip tünelden geçtin mi?

·        Hiç mağara gördün mü?

·        Mağarada nasıl hayvanlar vardı bana tarif eder misin? şeklinde olabilir.

✓      Anneden, etkileşimli kitap okuma aşamalarından tekrarlatma aşamasına uygun sorular sorması istenir. Örneğin; “Bir önceki sayfada resimde neler görmüştük? Çocuklar neredeydi?” şeklinde hatırlatma soruları olabilir.

✓      Anneden çocuğun kendi yaşamı ile ilişkilendirebileceği sorular sorması istenir. Örneğin; “Sen kazsan kimin bahçesinden çıkardın?” şeklinde sorular sorması beklenir.

OKUMA SONRASI

✓      Annenin okuna hikâyeyi çocuğa özet olarak anlattırması beklenir.

✓      Annenin hikâyenin okunmasının ardından çocuğa bazı sorular sorması beklenir. Örnek sorular;

·        Bu okuduğumuz kitabın adı neydi?

·        Çocuklar toprağı neden kazdı?

·        İlk karşılaştıkları bitki köklerinin görevleri nelerdi?

·        Köstebekler ne ile besleniyordu?

·        Evlerimize kadar gelen borulardan neler geçiyordu?

·        İstasyonlar arası insanları taşıyan trenleri daha önce gördün mü? Trenler hızlı mı yavaş mı gidiyordu?

·        Tavşanların yuvaları nasıldı? Onları tehlikelerden nasıl koruyordu? Sen tehlikelerden kaçarken ne yaparsın?

·        Bulaşıklarımızı yıkadığımız temiz su evlerimize nasıl ve nereden ulaşıyordu?

·        İnsanlar sokaklarda hangi araçları kullanıyordu? Sen hangilerine binmiştin?

·        Kayalar uzun yıllardır ne saklıyorlardı?

·        Mağaraların nasıl oluştuğunu da görmüştük hatırlıyor musun nasıldı? Bir de mağaraların derinlerinde çok güzel yüzük kolyelerin yapımında kullanılan hangi cevherlere ulaşmışlardı? Oranın adı neydi hatırlıyor musun?

·        Daha da derine inince çok sıcak bir yer vardı? Gerçekten insanlar oraya gitse ne olabilir?

·        Senin en çok ilgini çeken kitapta hangi bölümdü? şeklinde olabilir.

1.     Sayfa: Aa, ben burada iki tane çocuk görüyorum. Bahçede uğraşıyorlar gibi. Daha önce bahçe gördün mü? Bahçedeki ekilen meyvenin adını biliyor musun? Başka neler görüyorsun sayfada? Biraz daha ekebilmek için toprağı tekrar kazmışlar, sonrasında ne olmuş olabilir?

2.     Sayfa: Toprağın hemen altında çilek bitkisi toprağa nasıl tutunmuştu? Tutunduğu köklerden nasıl besleniyordu?

3.     Karıncaların kocaman yuvalarının düzeni nasıldı? Kraliçe karıncayı duymuş muydun daha önce?

4.     Sayfa: Toprağı kazınca hangi hayvanlarla karşılaşmışlar? Köstebeklerin göremediğini biliyor muydun? Daha önce köstebek kelimesini duydun mu? Köstebekler neyle besleniyordu?

5.     Sayfa: Tavşanın güvenli alanı neresiydi? Senin güveli alanın neresi?

6.     Sayfa: Sence karşımıza kazdıkça çıkan boruların içinden geçen elektrik kabloları ve temiz su ile kirli suyun ayrıştırılması bizler için ihtiyaç mıdır?

7.     Bir düzen içinde evlerimize gelmese o zaman ne yapardık? Sence robotlar görevini iyi yapıyor mudur?

8.     Sayfa: Bak, çok renkli bir sokakmış bu! Binaların rengini bana söyleyebilir misin? Efe’yi takip eden kuşlar yine gelmiş galiba, onları görebiliyor musun?

9.     Sayfa: Buradaki araçları biliyor musun? Bak bunun adı yaya geçidi. Yaya geçidinden geçmek için yeşilin yanmasını bekleriz ve otobüslerle, arabalar ve motorlar bizi bekler. Aa bak, daha önce böyle bir şey gördün mü?  Yerin altındaki bu tren ile daha önce gittin mi?

10.  Sayfa: Farklı istasyonlara böyle yollarda gidiyorlar. Sence neden farklı yollardan gidiliyor?

11.  Sayfa: Bak, burada kocaman kayalar var. Bu kayaları duydun mu? Buradaki şekiller kıvrımlı neye benziyor sence?

12.  Sayfa: Aa, bak bu kocaman kemikler neye benziyor. Yıllar öncesinde yaşamış. Evet bir dinozora benziyor. Sence neden taşlaşmış olabilirler?

13.  Sayfa: Buradaki kocaman kayaların içine sular sızar biliyor musun? Yağmurun yağması çok önemli bu yüzden. Ve sular sızdıkça kayalar yumuşuyor ve kırılıyor. Sonra ne oluyor biliyor musun, tahminin var mı? Mağara. Daha önce mağarayı duydun mu?

14.  Sayfa: Aa bak bunlar da ne? Asılı bir şekilde baş aşağı duruyorlar. İsimleri yarasa. Karanlığı severler. Başka hangi hayvanlar var?

15.  Sayfa: Ay parıl parıl parlayan bu güzel taşlar ne olabilir sence. Kayaların içinde hepsi saklanmış olabilir mi?

16.  Sayfa: Bak burada bir sürü insan çalışıyor. Buraya maden ocakları deniyor ve çalışan insanlara da madenci. Buradaki bu taşlardan ne yapıyor olabilirler sence? Topladıktan sonra şekil vererek yüzük, kolye gibi aksesuarları yapıyorlar. Çok şaşırtıcı değil mi?

17.  Sayfa: Ne kadar da fazla kazmışlar. Bu fotoğrafta gördüğün ne sence? Dev gibi ateşe benziyor sanki. Burada insanlar durabilir mi sence? Evet, çok sıcak.

18.  Sayfa: Bak arkalarındaki tüneli görüyor musun? İlk kazdıkları yere sence ne kadar uzaklıktadırlar?

19.  Sayfa: Sence bu kadar kazmak nereye götürür çocukları? Sen sıcak lavlardan sonra kazmaya yine de devam eder miydin?
 

20.  Sayfa: Aa bak, tekrar köklere ulaşmışlar. Bak bu karşılaştıkları hayvanın adı neydi? Sence buradan sonra nereden çıkacak olabilirler?

21.  Sayfa: Bak başka birinin bahçesinden çıktılar? Sence kendi ülkelerindeler mi? Onların yerinde olsan sen neler yapardın? Burada karşılaştığın insanlara ne derdin? Bu insanlar nasıl görünüyor sence?

✓      Anneden çocuğa,“Hikâyeye başka bir isim verilse hikâyenin isminin ne olmasını isterdin?” sorusunu yöneltmesi istenir.

Etkileşimli Kitap Okuma Sürecindeki Aşamaları Değerlendirme Formu

(Aşağıdaki değerlendirme kriterlerini Evet ya da Hayır olarak işaretleyebilirsiniz)

Etkileşimli Kitap Okuma Sürecindeki Konuşmayı Başlatma ve Sürdürme Tekniklerini Değerlendirme Formu

Etkileşimli Kitap Okuma Değerlendirme Formu

Kitabın Adı: